Nam phi
I. Khái quát
1. Hệ thống chính trị :
- Tên quốc gia: Nước Cộng hoà Nam Phi
- Thể chế chính trị : Cộng hoà
- Ngày quốc khánh : 27/4/1994
- Thủ đô: Pretoria là thủ đô hành pháp, CapeTown là thành phố lập pháp
- Đứng đầu nhà nước : Tổng thống Jacob Zuma (từ ngày 9/5/2009) đồng thời là Thủ tướng Chính phủ.
- Tôn giáo : Cư dân Nam Phi bao gồm nhiều sắc tộc, nhiều nhóm văn hóa và tôn giáo.
- Ngôn ngữ : Nam Phi có 11 ngôn ngữ chính thức, mỗi ngôn ngữ đều được Hiến pháp bảo vệ. Tiếng Anh là ngôn ngữ được sử dụng phổ biến nhất trong hệ thống chính quyền và giao dịch thương mại.
a/ Tình hình nội bộ:
Thời kỳ chế độ A-pác-thai, nhân dân Nam Phi, dưới sự lãnh đạo của Đại hội Dân tộc Phi (ANC) và Đảng Cộng sản Nam Phi đã kiên trì đấu tranh bằng nhiều hình thức khác nhau qua các giai đoạn: 1945-1960, 1961-1970, 1971-1980. Từ thập kỷ 80, phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa phân biệt chủng tộc phát triển mạnh mẽ, tập hợp nhiều tầng lớp quần chúng, giới kinh doanh, người da trắng. Trước sức ép quốc tế (cấm vận, trừng phạt kinh tế, cô lập ngoại giao), chính quyền Pretoria của người da trắng buộc phải trả tự do cho các nhà hoạt động chính trị, đi vào đối thoại với các chính đảng đối lập nhằm tìm giải pháp đối với cuộc xung đột.
Sau chiến tranh lạnh, Đảng Quốc gia cầm quyền ở Nam Phi đã điều chỉnh chính sách: Tháng 2/1989, Bộ trưởng Giáo dục F. De Klerk, người có tư tưởng cấp tiến được cử làm Chủ tịch Đảng và sau đó lên làm Tổng thống; Ông xúc tiến cải cách dân chủ, thả tù nhân chính trị trong đó có ông Nelson Mandela, hợp pháp hoá các chính đảng đối lập. Tháng12/1993, tại Na-uy, Tổng thống Nam Phi De Klerk và Chủ tịch ANC Nelson Mandela cùng nhận Giải thưởng Hòa bình Nobel.
Tháng 12/93, Hội đồng Hành pháp Chuyển tiếp Nam Phi gồm đại diện các chính đảng và sắc tộc đã thông qua bản Hiến pháp lâm thời.
Tháng 4/1994, lần đầu tiên trong lịch sử, Nam Phi đã tiến hành cuộc tổng tuyển cử đa sắc tộc và Đại hội Dân tộc Phi (ANC) giành thắng lợi lớn, ông Nelson Mandela, Chủ tịch ANC, được Quốc hội bầu làm Tổng thống và nhậm chức ngày 10/5/1994. ANC thành lập Chính phủ đoàn kết dân tộc bao gồm Đảng Quốc gia của De Clerk và Đảng Tự do Inkhata của Buthelezi. Ông Thabo Mbeki (ANC) làm Phó Tổng thống thứ nhất và ông De Clerk (Đảng Quốc gia) làm Phó Tổng thống thứ 2.
Ngày 8/5/1996, Quốc hội Nam Phi đã thông qua Hiến pháp mới và từ tháng 7/1996, Đảng Quốc gia của De Clerk rút khỏi Chính phủ liên hiệp. Nội các Nam Phi do ANC nắm quyền là chính, có sự tham gia của Đảng Inkhata. Sau 5 năm cầm quyền, ANC duy trì ổn định chính trị, xã hội, hạn chế suy thoái kinh tế, kiên trì chính sách hòa hợp thống nhất dân tộc; vì vậy tại cuộc tổng tuyển cử đa sắc tộc lần thứ 2 tổ chức ngày 2/6/1999, ANC lại giành thắng lợi với 67% số phiếu bầu, chiếm 266/400 ghế tại Quốc hội, ông Thabo Mbeki, Chủ tịch ANC, được Quốc hội bầu làm Tổng thống mới thay ông N. Mandela về nghỉ hưu.
Ngày 14/4/2004, trong cuộc bầu cử Quốc hội Nam Phi, ANC một lần nữa lại giành chiến thắng với 69,7% và ông Thabo Mbeki được bầu lại làm Tổng thống Nam Phi lần thứ 2.
Dự kiến Nam Phi sẽ bầu ra một vị Tổng thống mới vào năm 2009.
Các đảng phái chính trị :
- Đảng Quốc gia mới (New National Party- NNP):
Thành lập năm 1914, đại diện cho tư bản công nông nghiệp, cơ sở xã hội là người da trắng Afrikaaner gốc Hà lan. Năm 1948, Đảng Quốc gia lên cầm quyền ở Nam Phi lấy chủ nghĩa A-pác-thai làm quốc sách. Từ khi F.De Klerk lên làm Chủ tịch Đảng kiêm Tổng thống (8/1989), Đảng này tiến hành cải cách dân chủ, hợp pháp hoá các chính đảng đối lập, đối thoại với ANC, sửa đổi Hiến pháp và tham gia Chính phủ liên hiệp do ANC lãnh đạo cho đến tháng 6/96 thì rút khỏi Chính phủ và trở thành đảng đối lập. Trong cuộc tổng tuyển cử tháng 6/1999, NNP thất cử do bị phân hóa, chia rẽ sâu sắc nên chỉ giành được 7,5% số phiếu, đứng hàng thứ 4. Tại cuộc tổng tuyển cử tháng 4/2004, Đảng Quốc gia mới (NNP) của cựu Tổng thống De Clerk đã chấp nhận thất bại lớn và chỉ giành được 1,7% số phiếu
8/2004, Ban lãnh đạo Đảng Quốc gia Mới (NNP) đã quyết định gia nhập và trở thành một bộ phận của Đảng Đại hội dân tộc Phi ANC. Quyết định này của NNP mang tính lịch sử vì trong lịch sử đương đại Nam Phi chưa bao giờ 2 đảng đối lập nhau lại sát nhập với nhau. Đây là một bước tiến đáng kể trong lịch sử phát triển chính trị của Nam Phi, điều đó cho thấy rằng Nam Phi đang thực hiện việc xây dựng một đất nước Nam Phi dân chủ, hoà bình, không phân biệt chủng tộc, không phân biệt giới tính, phồn thịnh và đoàn kết dân tộc.
Chủ tịch Đảng NPP, Ông Ma-thi-nớt Van Xcan-vích, Bộ trưởng các vấn đề môi trường và du lịch, tuyên bố NNP sẽ ngừng hoạt động từ tháng 9/2005 và trở thành một bộ phận của ANC.
- Đại hội Dân tộc Phi (ANC):
Thành lập ngày 8/1/1912, tập hợp nhiều sắc tộc, tôn giáo, trí thức, tư sản, nhân dân lao động đấu tranh cho tự do, công bằng và xây dựng một xã hội không phân biệt chủng tộc ở Nam Phi. Đảng Cộng sản Nam Phi là thành viên của ANC và tham gia Ban lãnh đạo ANC. Từ 1991, ANC và các đảng đối lập được hợp pháp hoá, tiến hành đối thoại với chính quyền Pretoria về tương lai chính trị của Nam Phi. Tháng 7/91, Đại hội toàn quốc ANC khẳng định tiếp tục đấu tranh nhằm xoá bỏ A-pác-thai, tiến tới tổng tuyển cử tự do bầu Quốc hội lập hiến, xây dựng một nước Nam Phi không phân biệt chủng tộc và bầu ông Nelson Mandela làm Chủ tịch, ông Cyril Ramaphosa làm Tổng thư ký.
Tháng 4/1994, sau cuộc tổng tuyển cử đa sắc tộc đầu tiên ở Nam Phi, ANC giành thắng lợi và đứng ra thành lập Chính phủ đoàn kết dân tộc; ông N. Mandela được cử làm Tổng thống, ông Thabo Mbeki làm Phó Tổng thống thứ nhất, ông Alfred NZO làm Bộ trưởng Ngoại giao. Tháng 12/1994, Đại hội lần thứ 49 của ANC bầu lại ông N.Mandela làm Chủ tịch, ông Thabo Mbeki làm Phó Chủ tịch; ông C.Ramaphora làm Tổng thư ký.
Tháng 12/1997, Đại hội lần thứ 50 của ANC bầu ông Thabo Mbeki làm Chủ tịch. Tại bầu cử 6/1999 ANC chiếm 66,4%.
Ngày 14/4/2004, Nam Phi tổ chức cuộc tổng tuyển cử dân chủ, đa sắc tộc lần thứ 3 được tổ chức thành công tại Nam Phi kể từ khi chủ nghĩa phân biệt chủng tộc A-pác-thai bị loại bỏ cách đây 10 năm. ANC tiếp tục giành thắng lợi áp đảo với 69,7% với 279/400 ghế tại Quốc hội. Tổng thống Thabo Mbeki một lần nữa đã được nhân dân, Quốc hội Nam Phi tín nhiệm bầu làm Tổng thống, nhiệm kỳ thứ 2.
Tháng 12/2007, ANC tiến hành Đại hội Đảng và bầu ông Jacob Juma làm Chủ tịch Đảng, thay ông Thabo Mbeki.
- Đảng Cộng sản Nam Phi:
Thành lập năm 1921, tập hợp nhiều nhóm mác-xít, tham gia và phối hợp với ANC đấu tranh chống chế độ A-pác-thai tiến tới xây dựng một xã hội tiến bộ ở Nam Phi. Tổng Bí thư Đảng: Blade Nzimande. Đảng Cộng sản Nam Phi có nhiều vị bộ trưởng trong Chính phủ Nam Phi hiện nay.
- Đại hội toàn Phi - PAC : là tổ chức ly khai từ ANC (1959), có xu hướng cực đoan.
- Đại hội các Công đoàn Nam Phi (COSATU), thành lập tháng 12/1985.
- Mặt trận Dân chủ thống nhất (UDF), thành lập năm 1983
- Đảng tự do Inkhata
Thành lập đầu thập kỷ 60, ly khai từ ANC, có hơn 1 triệu thành viên chủ yếu người bộ tộc Zulu. Chủ tịch là tù trưởng kiêm Thủ tướng Bantustan Kwazulu, M. Buthelezi. Đảng Tự do Inkhata liên minh với chính quyền trước đây của Nam Phi đồng thời tranh giành quyền lãnh đạo quần chúng da đen với ANC. Hiện nay Inkhata tiếp tục tham gia chính phủ liên hiệp của ANC. Trong cuộc bầu cử tháng 6/1999, IFP giành được 8,6% số phiếu, xếp thứ 3. Cuộc bầu cử tháng 4/2004, IFP giành được 7% số phiếu, xếp thứ 3 sau Đảng Liên minh Dân chủ (DA) với 12,4% số phiếu và chiếm 50 ghế.
- Các đảng khác của người da trắng: Đảng tiến bộ Liên bang (PFP), Đảng Cộng hoà mới, Đảng bảo thủ Nam Phi, Đảng Nam Phi, Đảng Phong trào Kháng chiến Afrikaaner, Đảng Hertige Dân tộc.
b/- Đối ngoại :
Từ khi ANC lên cầm quyền, Nam Phi tích cực tham gia giải quyết một số xung đột ở khu vực và tăng cường vai trò nước lớn trong Cộng đồng Phát triển Nam phần châu Phi (SADC). Nam Phi đã cắt quan hệ ngoại giao với Đài Loan cuối năm 1997 và lập quan hệ ngoại giao với Trung-quốc đầu năm 1998, đồng thời tăng cường quan hệ với châu Á, đặc biệt với các nước ASEAN.
Nam Phi chú trọng quan hệ với các nước châu Phi, tranh thủ các nước lớn, đặc biệt là Mỹ, Nhật Bản, EU, Nga, Trung Quốc, Ấn-độ nhằm thu hút vốn, đầu tư, khoa học kỹ thuật và mở rộng kinh tế đối ngoại.
Năm 1995, Nam Phi gia nhập trở lại LHQ, Khối thịnh vượng chung, OAU, KLK; vai trò, vị thế của Nam Phi ngày càng được nâng cao trên thế giới. Từ tháng 9/1998 đến 8/2001, Nam Phi là Chủ tịch Phong trào KLK. Tháng 1/2006, Nam Phi và Trung quốc là đồng Chủ tịch luân phiên nhóm G-77. Nam Phi là uỷ viên không thường trực HĐBA/LHQ khoá 2007 – 2008.
Tại Hội nghị cấp cao đầu tiên của Liên minh châu Phi (AU) tháng 7/2002 tại Durban, Tổng thống Nam Phi Thabo Mbeki được bầu làm Chủ tịch đầu tiên của AU (nhiệm kỳ từ 7/2002 – 7/2003). Nam Phi là một trong những nước đưa ra Chương trình đối tác mới vì sự phát triển của châu Phi-NEPAD và được coi là đầu tàu kinh tế ở châu Phi ngày càng có vai trò to lớn trong việc thúc đẩy liên kết kinh tế ở châu lục.
Nam Phi ủng hộ việc cải tổ và mở rộng Liên hợp quốc. Nam Phi cùng với Ni-giê-ri-a, Ai-cập và Kê-ni-a vận động làm thành viên thường trực HĐBA/LHQ cải tổ.
2. Đặc điểm địa lý :
- Vị trí : Cộng hoà Nam Phi ở cực Nam Châu Phi, Đông Bắc giáp Mozambique, Zimbabwe, Botswana, Namibia; Tây Nam giáp Đại tây dương và Đông Nam giáp Ấn độ dương.
- Diện tích: 1,219,090 km2
- Khí hậu: Ôn hoà, 2 mùa mưa và nắng.
- Tài nguyên : vàng, kim cương, than, niken, mangan, uranium, platium, khí đốt, đồng, phốt phát, crom,….
3. Thông tin chung:
· Người ngoại quốc đến Nam Phi phải xin thị thực du lịch hoặc thương mại. Du khách đến từ đa số các quốc gia, kể cả Vương quốc Anh, Pháp, Đức và Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, có thể đến thăm Nam Phi như là đi nghỉ đơn thuần thay vì mục đích thương mại, họ thường được phép ở Nam Phi trong thời hạn là 3 tháng mà không cần nhận thị thực trước khi đến Nam Phi. Công dân của các quốc gia đó có thể nhận thị thực du lịch hoặc thương mại khi đến tại cửa khẩu Nam Phi. Cả thị thực du lịch và thị thực công vụ đều không được phép xin việc làm ở Nam Phi – yêu cầu phải có Giấy phép lao động.
Bộ nội vụ , có văn phòng ở các thành phố lớn, quản lý việc cấp phép lao động và các vấn đề liên quan đến cư trú nói chung. Bộ đã ban hành cẩm nang hướng dẫn chặt chẽ và các thủ tục xin cấp giấy phép lao động.
· Thời gian: Giờ chuẩn của Nam Phi (SAST) là 2 giờ đi trước hệ thống giờ quốc tế GMT. Nam Phi không áp dụng hệ thống giờ mùa hè và sử dụng hệ thống giờ Nam Phi chuẩn SAST suốt năm. Giờ ở Johannesburg khác với giờ chuẩn của một số thành phố lớn trên thế giới và được trình bày trong bảng dưới đây ( một số khác biệt về giờ giấc có thể tăng hoặc giảm 1 giờ đối với các thành phố sử dụng hệ thống giờ mùa hè).
· Giờ làm việc: Giờ làm việc thay đổi từ 08h00 hoặc 09h00-16h30 hoặc 17h30. Đa số các cửa hàng và ngân hàng mở cửa sáng thứ Bảy từ 08h00-13g00. Giờ mua sắm thường kéo dài hơn vào chiều thứ Bảy và các Chủ nhật ở các trung tâm lớn.
· Các ngày Lễ: Hiện có 12 ngày nghỉ lễ dân tộc được trả lương ở Nam Phi
· Giao thông và Liên lạc: Do khoảng cách rộng lớn và thiếu các sông lớn mà tàu bè có thể đi lại, cho nên cơ sở hạ tầng giao thông liên lạc ở Nam phi rất phát triển. Transnet là một công ty nhà nước chuyên cung cấp rất nhiều phương tiện giao thông vận tải. Nó đại diện cho 50% doanh nghiệp vận tải ở Nam Phi. Đường sắt là phương tiện giao thông phổ biến để chuyển tải hàng hóa với khối lượng lớn. Ngoài việc phục vụ cho Nam Phi, Transnet còn cung cấp vận tải đường sắt ra biển cho các quốc gia láng giềng như Zimbabwe Zambia, Zaire, Botswana, Lesotho và Swaziland. Transnet cũng như các doanh nghiệp tư nhân khác còn cung cấp vận tải đường bộ. Hàng không Nam Phi là một bộ phận của Transnet, đảm nhận phần lớn đường bay trên những chặng lớn, nhưng có những hãng vận tải tư nhân cạnh tranh trên một số tuyến đường với họ. Các hãng vận tải tư nhân cũng cung cấp dịch vụ trên các tuyến đường nhỏ hơn, và phần lớn dịch vụ quốc tế. Các cảng ở Nam Phi rất hữu dụng. Cảng Durban, Cape Town và cảng Elizabeth đã được trang bị hiện đạI để đảm nhận việc vận chuyển các công ten nơ đến châu Âu, Bắc và Nam Mỹ và các nước Phương Đông, với dịch vụ bốc xếp hàng từ miền Đông Luân Đôn và vịnh Walvis và kho hàng nội địa gần Johannesburg. Một cảng nước sâu đang được xây dựng ở Coega gần cảng Elizabeth. Mạng lưới điện thoại và telex được Công ty Telkom quản lý. Chính phủ nắm phần lớn cổ phần của công ty này, vốn cổ phần đáng kể hiện có trong tay thuộc về tập đoàn SBC và Malaysia Telkom. Một mạng lưới tổng đài khác hiện đang trong quá trình cấp phép.
· Chi phí sinh hoạt và nhà ở: Chi phí sinh hoạt, do sự sụt giảm của đồng rand, tương đối rẻ hơn chi phí ở các nước Bắc Mỹ và Liên Minh Châu Âu, bất chấp lạm phát cao gần đây và giá xăng dầu tăng. Tiện nghi nhà ở phổ biến là các khu nhà riêng, khu chung cư hoặc các căn hộ. Dịch vụ giao thông công cộng được cung cấp, nhưng xe ô tô tư nhân là hình thức giao thông phổ biến của những người có mức sống trung lưu.
· Giáo dục: Chính phủ tài trợ phần lớn cho hệ thống giáo dục tiểu học, trung học và đại học. 10% dân số trong độ tuổi đến trường theo học ở các trường tư nhân. Nam Phi có nhiều trường đại học, cao đẳng kỹ thuật và các trường trung học lớn được công nhận trên thế giới, trong đó có Unisa - trường đại học từ xa lớn nhất thế giới.
· Dịch vụ y tế: Nam Phi có nhiều bệnh viện công cộng và bệnh viện tư nhân. Một số dịch vụ y tế cộng đồng phục vụ với mức chi phí tùy thuộc vào khả năng chi trả của cá nhân. Một số dịch vụ được cung cấp miễn phí. Chính sách của chính phủ là chăm sóc sức khỏe miễn phí cho trẻ em dưới 6 tuổi và chính sách này đang được thực hiện ở Nam Phi. Tuy nhiên, ở Nam phi không có bảo hiểm y tế quốc gia. Người sử dụng lao động và người lao động đóng góp vào các quỹ bảo hiểm y tế với tỷ lệ phí công bằng, và phúc lợi này trang trải phần lớn chi phí y tế.
· Giải trí và du lịch: Dân Nam Phi rất thích cuộc sống ngoài trời và rất quan tâm đến thể thao. Đất nước nổi tiếng với các khu công viên trò chơi, hệ thực vật và động vật phong phú và các danh lam thắng cảnh của mình. Những công trình văn hóa đa dạng được phục vụ ở các trung tâm lớn.
· Các tập tục xã hội và kinh doanh: Các thông lệ xã hội rất đa dạng. Nói chung, dân cư trong các trung tâm đô thị lớn đều thích nghi với các tập tục xã hội và kinh doanh quốc tế, tuy nhiên mỗi người có cách tiếp cận khác nhau. Nhìn chung, du khách sẽ không gặp khó khăn hơn khi làm quen với các thông lệ Nam Phi như ở các nước châu Âu.Thông lệ kinh doanh ở Nam phi cũng tương tự như ở Phương Tây. Việc bán tháo hàng hóa, tranh cãi, mặc cả đều xa lạ với phương thức kinh doanh chính thống.
4. Con người :
- Dân số: 49,004,031 (7/ 2011 est.)
- Cấu trúc tuổi :
0-14 tuổi : 28.5% (nam 6,998,726/nữ 6,959,542))
15-64 tuổi : 65.8% (nam 16,287,314/nữ 15,972,046)
từ 65 tuổi trở lên : 5.7% (nam 1,125,709/nữ 1,660,694) (2011 est.)
- Tỷ lệ tăng dân số : -0.38% (2011 est.)
II. Kinh tế
1. GDP :
· GDP theo PPP: $527.5 tỷ (2010 est.)
· GDP/đầu người: $10,700 (2010 est.)
· Tốc độ tăng trưởng GDP: 3% (2010 est.)
2. Cơ cấu GDP:
3. Tỷ lệ thất nghiệp: 23.3% (2010 est.)
4. Tỷ lệ lạm phát: 4.5% (2010 est.)
5. Nợ nước ngoài: $80.52 tỷ (2010)
6. Tiền tệ : đồng Ran (ZAR). Tỷ giá hối đoái so với đô la Mỹ: 7.38 (2010)
7. Lực lượng lao động :
§ Nông nghiệp : 9%
§ Công nghiệp : 26%
§ Dịch vụ : 65%
8. Kim ngạch XNK :
8.1. Xuất khẩu: $76.86 tỷ (2010 est.)
- Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực: Vàng, kim cương, platium, kim loại và khoáng chất khác, máy móc thiết bị.
- Bạn hàng chính : China 10.34%, US 9.19%, Japan 7.59%, Germany 7.01%, UK 5.54%, Switzerland 4.72% (2009)
8.1. Nhập khẩu: $77.04 tỷ (2010 est.)
- Các mặt hàng nhập khẩu: Máy móc thiết bị, hoá chất, các sản phẩm dầu khí, các công cụ khoa học, thực phẩm.
- Bạn hàng chính: China 17.21%, Germany 11.24%, US 7.38%, Saudi Arabia 4.87%, Japan 4.67%, Iran 3.95% (2009)
9. Thông tin về viễn thông, giao thông, hệ thống ngân hàng, thuế khoá :
· Điện thoại : 4425 triệu đường dây
· Điện thoại di động : 45 triệu
· Đánh giá chung : hệ thống thông tin viễn thông hiện đại và phát triển mạnh nhất Châu Phi.
· Giao thông:
Sân bay : 607
Sân bay có đường băng rải nhựa : 148
Sân bay có đường băng không rải nhựa : 459
Sân bay cho trực thăng: 1
· Cảng biển : Cape Town, Durban, Port Elisabeth, Richards Bay, Saldanha Bay.
10. Đặc điểm kinh tế chung :
Nam Phi là nước phát triển nhất ở Châu Phi và là đầu tầu thúc đẩy sự phát triển mọi mặt của 14 nước trong Cộng đồng Phát triển miền Nam Châu Phi (SADC). Nam Phi rất giầu tài nguyên, khoáng sản (vàng, kim cương, platin…), có nền công nghiệp, nông nghiệp tương đối phát triển. Là một quốc gia rất giàu về tài nguyên thiên nhiên, với cơ sở hạ tầng phát triển và tiềm năng tài chính tốt, Nam Phi đã trở thành “cửa ngõ” được ưa chuộng cho việc đầu tư vào khu vực Miền Nam Châu Phi. Nam Phi hiện là nhà đầu tư nước ngoài trực tiếp lớn nhất vào Châu Phi. Công nghiệp khai thác mỏ, chế tạo và thương mại của Nam Phi có thể sánh ngang với các nước ở Châu Âu, Châu Mỹ và Châu Á.
Hàng năm, Nam Phi sản xuất khoảng 4 triệu tấn crôm (chiếm 3/5 lượng giao dịch crôm trên thị trường thế giới), là nước xuất khẩu vàng lớn nhất thế giới (ngành công nghiệp khai thác vàng đóng góp khoảng 2% tổng sản phẩm quốc nội của Nam Phi), là nước sản xuất rượu vang lớn thứ 4 thế giới Bên cạnh đó, ngành du lịch Nam Phi tiếp tục đóng vai trò là ngành kinh tế năng động nhất đóng góp vào sự phát triển của kinh tế Nam Phi.
Theo Quĩ tiền tệ Quốc tế IMF cho biết GDP của Nam Phi chiếm 1/3 GDP của toàn châu lục. Mức tăng 1% trong phát triển kinh tế của Nam Phi có liên quan đến ½-3/4 tăng trưởng của các nước còn lại của Châu Phi. Tỷ trọng hàng xuất và nhập khẩu của Nam Phi chiếm 60% và 50% hàng xuất, nhập khẩu của tất cả các nước miền Nam Châu Phi cộng lại. Tại Nam Phi, có hàng trăm công ty tư bản Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Nhật Bản hoạt động, chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực: khai khoáng, chế biến, giao thông, bưu điện, du lịch. EU là bạn hàng lớn nhất của Nam Phi, chiếm 32% xuất khẩu và 41% nhập khẩu và 70% viện trợ phát triển. Nam Phi là đối tác buôn bán lớn nhất của Trung Quốc ở Châu Phi, chiếm 20% buôn bán của Trung Quốc với Châu Phi (hiện Trung Quốc là quốc gia đứng thứ 8 về xuát khẩu và đứng thứ 2 về nhập khẩu hàng hoá của Nam Phi).
Nhìn chung, thị trường Nam Phi có tiềm năng lớn và đặc biệt tồn tại hai dạng thị trường tiêu thụ với yêu cầu về chất lượng và giá cả hàng hoá khác nhau, đó là thị trường của người giàu và thị trường của người nghèo, dung lượng của hai thị trường này gần tương đương nhau. Ngoài ra qua thị trường Nam Phi hàng hoá nhập khẩu từ bên ngoài còn dễ dàng thâm nhập sang các miền Nam Châu Phi khác, nhất là các nước thuộc Liên minh thuế quan. Nam Phi có một tiềm năng du lịch lớn. Ngành du lịch phát triển rất mạnh, với tỷ lệ khách du lịch nước ngoài tăng trung bình khoảng 30% một năm.
III. Quan hệ Việt Nam - Nam Phi
1. Ngoại giao:
· Ngày 22/12/1993: ta và Nam Phi lập quan hệ ngoại giao cấp Đại sứ.
· Tháng 5/1994: Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình dự lễ nhậm chức của Tổng thống Nelson Mandela.
· Tháng 3/1995: Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm thăm chính thức Nam Phi, hội đàm với Phó Tổng thống De Klerk và Ngoại trưởng Nam Phi.
· Từ 14-16/7/1998: Bộ trưởng Ngoại giao Nam Phi Alfred Nzo thăm Việt Nam. Đây là chuyến thăm đầu tiên của Bộ trưởng Ngoại giao Nam Phi tới Việt Nam.
· Tháng 10/1999: ta cử Đại diện Thương mại tại Pretoria.
· Từ 22-28/ 4/2000: Thứ trưởng Thương mại Đỗ Như Đính thăm Nam Phi và dịp này 2 nước đã ký kết Hiệp định Thương mại (25/4/2000). Hiệp định đã được hai bên phê chuẩn và chính thức có hiệu lực từ tháng 6/2001.
· Tháng 6/2000 : ta mở Đại sứ quán thường trú tại Pretoria.
· Tháng 9/2000 : Thứ trưởng Ngoại giao Aziz Pahad thăm Việt Nam
· Tháng 9/2001: Đoàn đại biểu Bộ Ngoại giao do Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Phú Bình thăm Nam Phi.
· Tháng 3/2002: Đoàn Kinh tế-thương mại của Chính phủ ta do Thứ trưởng Thương mại Lê Danh Vĩnh dẫn đầu đã thăm Nam Phi. Nam Phi mong muốn ta cử chuyên gia kinh tế, nông nghiệp sang tỉnh Mpumalamga của Nam Phi và kết nghĩa giữa tỉnh này vơi một tỉnh của ta
· Từ 26/8 – 4/9/2002: Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm dự Hội nghị Thượng đỉnh về Phát triển bền vững tại Johannesburg từ 26/8 đến 4/9/2002.
· Từ ngày 15 - 20/12/2002: Đoàn đại biểu Đảng ta do đồng chí Trương Vĩnh Trọng, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương (Trưởng đoàn) đi Nam Phi dự Đại hội lần thứ 51 Đảng Đại hội Dân tộc Phi (ANC).
· 16- 21/7/2003: đoàn Bộ Quốc phòng do Thứ trưởng Nguyễn Huy Hiệu dẫn đầu thăm và làm việc tại Nam Phi. Đây là đoàn quân sự đầu tiên của Việt Nam thăm Nam Phi.
· Từ 25 - 27/9/2003: đoàn Uỷ ban Đối ngoại Quốc hội Vũ Mão đã thăm Nam Phi.
· Từ 25 – 27/4/2004: đoàn Đặc phái viên của Chủ tịch nước do đ/c Nguyễn Văn Chiền, Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước dẫn đầu đã tham dự lễ nhậm chức Tổng thống Nam Phi.
· Ngày 17/11/2004 : Hội hữu nghị Việt Nam – Châu Phi được thành lập.
· Từ 22-25/11/2004 : Thủ tướng Phan Văn Khải thăm chính thức Nam Phi trong chuyến thăm 3 nước Ma-rốc, An-giê-ri, Nam Phi. Nhân dịp này, hai bên đã ký "Tuyên bố chung về Đối tác vì hợp tác và phát triển", "Hiệp định thành lập Diễn đàn Đối tác Liên Chính phủ hợp tác kinh tế, thương mại, văn hoá, KHKT", Thoả thuận thành lập UB thương mại hỗn hợp" và "Thoả thuận hợp tác giữa hai Phòng Thương mại và Công nghiệp".
· Từ 31/8 – 3/9/05: Bộ trưởng Phủ Tổng thống Nam Phi ông Essop Pahad và Phu nhân thăm Việt Nam. Cùng đi có ông Rob Davies, Thứ trưởng Bộ Thương mại và Công nghiệp Nam Phi và khoảng 12 doanh nghiệp Nam Phi.
· Từ 3-9/1/2006: Ông R.Kasrils, Bộ trưởng tình báo Nam Phi thăm Việt Nam . Hai bên ký biên bản ghi nhớ về hợp tác trong lĩnh vực cung cấp thông tin.
· Từ 30/4 – 6/5/2006: Thứ trưởng Thương mại Lê Danh Vĩnh thăm và làm việc tại Nam Phi
· Từ 8-12/5/2006: Bộ trưởng Quốc phòng Phạm Văn Trà đã thăm Nam Phi theo lời mời của Bộ trưởng Quốc phòng M.Lekota. Hai bên ký thoả thuận về quan hệ và hợp tác quốc phòng
· Từ 13-18/6/2006: Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn Yểu thăm Nam Phi
· Từ 5-9/9/2006: Bộ trưởng Công an Lê Hồng Anh thăm Nam Phi.
· Từ 21-24/9/2006: Bộ trưởng Thuỷ sản Tạ Quang Ngọc thăm Nam Phi. Trao đổi kinh nghiệm về quản lý: tài nguyên biển, môi trường biển, tầu thuyền đánh cá. Nam Phi muốn làm cửa ngõ của hàng thuỷ sản Việt Nam vào Nam Phi và các quốc gia châu Phi.
· Ngày 22/5/2007: Phiên họp thứ nhất Diễn đàn Đối tác liên Chính phủ Việt Nam – Nam Phi được tổ chức tại Hà Nội.
· Từ ngày 23 – 25/5/2007: Tổng thống Thabo Mbeki thăm chính thức Việt Nam. Hai bên đã ký "Tuyên bố chung giữa nước CHXHCN Việt Nam và nước Cộng hoà Nam Phi", "Hiệp định miễn thị thực cho người mang hộ chiếu ngoại giao và công vụ", "Hiệp định hợp tác giữa Bộ Ngoại giao Việt Nam và Bộ Ngoại giao Nam Phi", "biên bản phiên họp thứ nhất Diễn đàn đối tác liên Chính phủ Việt Nam – Nam Phi".
· Tháng 12/2009: Nam Phi đã chính thức mở Văn phòng Lãnh sự Danh dự tại TP. Hồ Chí Minh. Bà Đỗ Thị Kim Liên, Tổng Giám đốc Công ty CP AAA được bổ nhiệm làm Lãnh sự Danh dự.
.Tháng 5/2011: Hội đồng Doanh nhân nữ Việt Nam - Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam tháp tùng Phó Chủ tịch Nước Nguyễn Thị Doan thăm chính thức CH Nam Phi
2. Kinh tế- thương mại:
Quan hệ kinh tế-thương mại giữa Việt Nam và Nam Phi đang ngày càng phát triển. Đã có nhiều đoàn doanh nghiệp hai nước đi khảo sát thị trường của nhau, một số công ty Nam Phi đã tham gia các hội chợ tổ chức tại Việt Nam.
Kim ngạch XNK Việt Nam-Nam Phi 2006-7/2011
Đơn vị tính: USD
| | Năm 2006 | Năm 2007 | Năm 2008 | Năm 2009 | Năm 2010 | 7/2011 |
| Xuất khẩu | 100.713.846 | 115.666.903 | 147.167.936 | 378.315.804 | 494.061.977 | 80,173,111 |
| Nhập khẩu | 54.012.679 | 73.222.692 | 137.195.577 | 126.899.646 | 165.146.754 | 835,215,259 |
| Tổng | 154.726.525 | 188.889.595 | 284.363.513 | 505.215.450 | 659.208.731 | 915.388.370 |
Kim ngạch xuất khẩu Việt Nam sang Nam Phi - 7 tháng đầu năm2011
Đơn vị tính : USD
| Tên hàng | ĐVT | Lượng | Trị giá USD |
| Đá quý, kim loại quý và sản phẩm | | 0 | 148,055 |
| -Đồng | | 480 | 4,637,142 |
| Bông các loại | | 488 | 1,296,252 |
| Cao su | | 181 | 21,744 |
| Chất dẻo nguyên liệu | | 124 | 196,957 |
| Dây điện & dây cáp điện | | 0 | 797 |
| Dầu mỡ động thực vật | | 0 | 202 |
| Gỗ và sản phẩm từ gỗ | | 0 | 708,785 |
| Hàng rau quả | | 0 | 1,571,962 |
| Hàng thủy sản | | 0 | 383,192 |
| Hóa chất | | 0 | 3,457,069 |
| Hàng húa khỏc | | 12 | 1,750,699 |
| Kim loại thường khác | | 4,429 | 15,351,097 |
| -Linh kiện ô tô 9 chỗ ngồi trở xuống | | 0 | 7,351 |
Linh kiện khác
| | 0 | 14,159 |
| Máy móc, thiết bị, dụng cụ & phụ tùng | | 0 | 2,712,499 |
| Máy vi tính, sản phẩm điện tử & linh kiện | | 0 | 53,594 |
| Nguyên phụ liệu dược phẩm | | 0 | 66,500 |
| Nguyên phụ liệu dệt, may, da, giày | | 0 | 1,605,703 |
| Phế liệu sắt thép | | 91,018 | 40,457,272 |
| Sản phẩm hóa chất | | 0 | 3,636,927 |
| Sản phẩm từ cao su | | 0 | 41 |
| Sản phẩm từ chất dẻo | | 0 | 121,940 |
| Sản phẩm từ dầu mỏ khác | | 0 | 149,563 |
| Sản phẩm từ sắt thép | | 0 | 117,478 |
| Sắt thép loại khác | | 534 | 1,596,958 |
| -Tàu thuyền các loại | | 0 | 7,435 |
| Thuốc trừ sâu và nguyên liệu | | 0 | 93,831 |
| Xe máy nguyên chiếc | | 7 | 7,907 |
| Tổng | | | 80,173,111 |
(Nguồn: Tổng cục Hải quan)
Kim ngạch nhập khẩu từ Nam Phi 7 tháng đầu năm 2011
Đơn vị tính: USD
| Tên hàng | ĐVT | Lượng | Trị giá USD |
| Đá quý, kim loại quý và Sản phẩm | | 0 | 692,816,857 |
| Điện thoại các loại và linh kiện | | 0 | 43,263,684 |
| Bánh, kẹo và Sản phẩm từ ngũ cốc | | 0 | 1,178,828 |
| Cà phê | | 4,577 | 9,659,204 |
| Cao su | | 148 | 430,897 |
| Chất dẻo nguyên liệu | | 636 | 1,122,580 |
| Dây điện & dây cáp điện | | 0 | 1,816,407 |
| Gạo | | 3,444 | 1,809,780 |
| Gỗ | | 0 | 234,080 |
| Giày dép các loại | | 0 | 24,300,046 |
| Giấy các loại | | 0 | 4,601 |
| Hàng rau quả | | 0 | 328,587 |
| Hàng thủy sản | | 0 | 970,186 |
| Hạt điều | | 323 | 2,478,030 |
| Hạt tiêu | | 707 | 3,728,001 |
| Hóa chất | | 0 | 1,932,448 |
| Hàng húa khỏc | | 1 | 9,452,759 |
| Kim loại thường khác | | 0 | 221,741 |
| Linh kiện và phụ tùng xe máy | | 0 | 45,593 |
Linh kiện máy khác
| | 0 | 2,672,706 |
| Máy ảnh, máy quay phim và LK | | 0 | 2,438 |
| Máy móc, thiết bị, dụng cụ & phụ tùng | | 0 | 1,909,324 |
| Máy vi tính, Sản phẩm điện tử & linh kiện | | 0 | 4,720,072 |
Nguyện phụ liệu
| | 0 | 30,747 |
| Sản phẩm dệt, may | | 0 | 6,669,677 |
| Sản phẩm gốm, sứ | | 0 | 271,344 |
| Sản phẩm hóa chất | | 0 | 6,299,402 |
| Sản phẩm mây, tre, cói và thảm | | 0 | 147,097 |
| Sản phẩm từ sắn | | 458 | 250,798 |
| Sản phẩm từ cao su | | 0 | 519,970 |
| Sản phẩm từ chất dẻo | | 0 | 928,444 |
| Sản phẩm từ gỗ | | 0 | 928,032 |
| Sản phẩm từ giấy | | 0 | 188,805 |
| Sản phẩm từ kim loại thường | | 0 | 1,424,041 |
| Sản phẩm từ sắt thép | | 0 | 3,041,087 |
| Sắt thép loại khác | | 1,182 | 1,781,987 |
| Thủy tinh và các sản phẩm bằng thuỷ tinh | | 0 | 357,212 |
| Túi xách, ví,vali, mũ và ô dù | | 0 | 1,501,569 |
| Vải các loại | | 0 | 4,297,100 |
| Xơ, sợi dệt các loại | | 361 | 1,479,099 |
| Tổng | | | 835,215,259 |
(Nguồn: Tổng cục Hải quan)
Việt Nam xuất sang Nam Phi chủ yếu các mặt hàng: giầy dép, dệt may, cà phê, gạo, sản phẩm đá quý và kim loại quý, gỗ và sản phẩm gỗ, máy vi tính, sản phẩm điện tử & linh kiện, mây tre đan, hàng hải sản, sữa và sản phẩm từ sữa, hạt điều, gạo, than đá, mỳ ăn liền.v.v.
Việt Nam nhập khẩu từ Nam Phi chủ yếu các mặt hàng: sắt thép các loại, kim loại thường, gỗ và các sản phẩm gỗ, hoá chất, chất dẻo nguyên liệu, bông, sợi các loại, phân bón .v.v
Về đầu tư:
Công ty Vietranimex (HCM) đã mở Văn phòng đại diện tại Nam Phi. 3 doanh nghiệp Việt Nam gồm Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu Việt Trang (Vietranimex), Công ty cổ phần Kỹ nghệ gỗ Trường Thành và Công ty Thương mại tổng hợp Hà Nội đã lập dự án đầu tư hơn 6 triệu USD để thành lập 1 kho ngoại quan cho hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam và nhập gỗ từ Nam Phi trong năm 2004.
Tháng 1/2006, công ty đa quốc gia hàng đầu tư Nam Phi - SAB Miller đã chính thức đầu tư 22,5 triệu USD vào VINAMILK Việt Nam để sản xuất bia với dung lượng 1 triệu hectolít/năm và đã khai trương nhà máy tháng 3/2006. Đây là dự án đầu tiên của Nam Phi tại Việt Nam.
IV. Quan hệ hợp tác với VCCI
1. Thoả thuận hợp tác đã ký:
- Thoả thuận hợp tác ký kết giữa Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) với Phòng Thương mại và Công nghiệp CHAMSA (24/11/2004) và với Phòng Thương mại và Công nghiệp Johannnesburg (17/11/2003).
- Năm 2010, Hội đồng Doanh nghiệp hỗn hợp Việt Nam –Nam Phi đã chính thức được thành lập. Bà Đỗ Thị Kim Liên, Giám đốc Công ty Bảo hiểm AAA, Lãnh sự danh dự Nam Phi tại Việt Nam được bầu làm Chủ tịch.
2. Các đoàn cấp cao và doanh nghiệp Nam Phi sang Việt Nam:
- Đoàn doanh nghiệp tháp tùng Bộ Trưởng Phủ Tổng Thống Nam Phi sang thăm Việt Nam năm 2005.
- Đoàn doanh nghiệp do Bộ trưởng Hợp tác Nam Phi dẫn đầu sang thăm Việt Nam năm 2006.
- Đoàn doanh nghiệp tháp tùng Tổng thống Nam Phi sang thăm Việt nam năm 2007.
- Đoàn doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp Israel sang Việt Nam (11 doanh nghiệp) tháng 1/2010.
3. Các đoàn cấp cao và doanh nghiệp Việt Nam sang Nam Phi:
- Đoàn doanh nghiệp tháp tùng Phó Chủ tịch nước Trương Mỹ Hoa sang thăm Nam Phi năm 2003.
- Đoàn doanh nghiệp tháp tùng Thủ tướng Phan Văn Khải sang thăm Nam Phi tháng 11/2004.
- Đoàn 150 người (18 doanh nghiệp) tham dự Hội chợ ASEANTEX và tổ chức Diễn đàn doanh nghiệp Việt nam-Châu Phi và Ngày Việt nam tại Nam Phi tháng 11/2005.
- Đoàn 18 doanh nghiệp tháp tùng Bộ trưởng-Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Đoàn Mạnh Giao sang thăm Nam Phi tháng 3/2006.
- Đoàn doanh nghiệp gồm 29 người sang tham dự hội thảo, gặp gỡ doanh nghiệp và khảo sát thị trường Nam Phi (tháng 9/2008).
- Hội đồng Doanh nhân nữ Việt Nam - Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam tổ chức đoàn doanh nghiệp tháp tùng Phó Chủ tịch Nước Nguyễn Thị Doan thăm chính thức CH Nam Phi (tháng 5/2011)
V. Thông tin cần thiết
1. Đại sứ quán Việt Nam tại Nam Phi
Đại sứ: Ông Nguyễn Mạnh Hùng
Địa chỉ: 87 Brooks Str, Brooklyn, Pretoria, Republic of South Africa, P.O.Box, 13692 Hatfield 0028
Tel: 0027-12-362 8119
Fax:0027-12-362 8115
Email:embassy@vietnam.co.za
2. Thương vụ Việt Nam tại Nam Phi
Tham tán: Ông Đỗ Quang Liên
Địa chỉ: 223 Rautenbach Ave, Waterloof Pretoria, Republic of South Africa
Tel: 0027-12-346 8083
Fax:0027-12-346 8507
Email: za@mot.gov.vn,
songhoai52@yahoo.com3. Đại sứ quán Nam Phi tại Việt Nam
Đại sứ : R. S. Moloi
Địa chỉ : 31, Hai Bà Trưng, Hà Nội
Tel : 39362000
Fax : 39361991
Email :
political@saembassy-hanoi.com
