Giữa nhịp sống hối hả của kỷ nguyên số, thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam đang chứng kiến một cuộc “bùng nổ” chưa từng có. Từ những con số tăng trưởng hai con số hàng năm đến sự thay đổi thói quen mua sắm của người tiêu dùng, TMĐT đã trở thành một “sân chơi” tỷ đô đầy tiềm năng.
Tuy nhiên, đằng sau bức tranh tươi sáng ấy, sự phát triển “nóng” của TMĐT cũng đang đặt ra những thách thức không nhỏ cho các nhà quản lý, đòi hỏi một hành lang pháp lý đủ mạnh mẽ và linh hoạt để “nắn dòng” thị trường này.

Theo báo cáo mới nhất từ Bộ Công Thương, doanh thu TMĐT B2C Việt Nam đã nhảy vọt từ con số khiêm tốn 2,97 tỷ USD năm 2014 lên đến 25 tỷ USD vào năm 2024. Mức tăng trưởng trung bình ấn tượng 26,7%/năm đã đưa TMĐT chiếm tới 9% tổng doanh số bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng của cả nước. Hơn 60% dân số Việt Nam đã tham gia vào “vòng xoáy” mua sắm trực tuyến, chi trung bình 400 USD/người mỗi năm. TMĐT không còn là xu hướng mà đã trở thành một phần tất yếu của cuộc sống, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM.
Việt Nam đã sớm nhận thức được tiềm năng của TMĐT và từng bước xây dựng hành lang pháp lý. Từ Luật Giao dịch điện tử 2005 đến các Nghị định, Thông tư hướng dẫn, khung pháp lý đã tạo điều kiện cho TMĐT “cất cánh”. Tuy nhiên, trong bối cảnh công nghệ phát triển vũ bão, các mô hình kinh doanh mới liên tục xuất hiện, hệ thống pháp luật hiện hành bộc lộ nhiều “lỗ hổng”.
Bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, thẳng thắn nhìn nhận những khó khăn trong quản lý TMĐT xuyên biên giới. Các nền tảng ngoại “ồ ạt” đổ bộ, cạnh tranh không cân sức với doanh nghiệp nội địa, thậm chí còn “lách luật”, gây thất thu thuế và tạo ra môi trường cạnh tranh thiếu lành mạnh.
- TMĐT Xuyên biên giới: Quản lý các nền tảng ngoại, đảm bảo tuân thủ pháp luật Việt Nam, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và doanh nghiệp trong nước.
- Livestream bán hàng: Xu hướng “hot” nhưng thiếu quy định rõ ràng về trách nhiệm của người livestream, thông tin sản phẩm, kiểm soát chất lượng.
- Hàng giả, hàng nhái: Vấn nạn nhức nhối trong TMĐT, cần công cụ quản lý mạnh mẽ hơn để ngăn chặn và xử lý.
- Bảo vệ người tiêu dùng: Cần các quy định cụ thể hơn về trách nhiệm của các nền tảng, người bán, cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả.
Trước những yêu cầu cấp thiết, Bộ Công Thương đã trình đề xuất xây dựng Luật Thương mại điện tử. Dự thảo luật được kỳ vọng sẽ tạo ra một “sân chơi” công bằng, minh bạch và bền vững cho TMĐT Việt Nam. Một số điểm đáng chú ý trong dự thảo:
- Phân loại hàng hóa trong và ngoài nước: Minh bạch nguồn gốc xuất xứ, tăng cường trách nhiệm của nền tảng.
- Định danh người bán: Quản lý chặt chẽ hơn thông tin người bán, hạn chế tình trạng “ảo”, trốn thuế.
- Quy định về livestream: Xác định rõ trách nhiệm của các bên liên quan, đảm bảo quyền lợi người xem.
- Cấp phép cho TMĐT xuyên biên giới: Siết chặt quản lý, tạo sự công bằng với doanh nghiệp trong nước.
Chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú nhấn mạnh: “Luật Thương mại điện tử là hết sức cần thiết và cấp bách. Tôi kỳ vọng luật mới sẽ bắt kịp tốc độ phát triển chóng mặt của TMĐT, tạo hành lang pháp lý vững chắc để vừa quản lý hiệu quả, vừa thúc đẩy TMĐT Việt Nam phát triển mạnh mẽ, lành mạnh.”
Việc xây dựng Luật Thương mại điện tử không chỉ là yêu cầu cấp bách mà còn là bước đi chiến lược để Việt Nam tận dụng tối đa tiềm năng của “mảnh đất màu mỡ” TMĐT. Liệu Luật mới có thể “nắn dòng” thành công thị trường tỷ đô này, tạo ra một kỷ nguyên phát triển bền vững cho TMĐT Việt Nam? Chúng ta hãy cùng chờ đợi và theo dõi.