Năm 2024 khép lại với một dấu mốc ấn tượng cho ngành tôm Việt Nam khi kim ngạch xuất khẩu chạm ngưỡng gần 4 tỷ đô la Mỹ. Tuy nhiên, đằng sau con số đầy hứa hẹn này là những thách thức đòi hỏi sự chung tay, tiếp thêm động lực để “vàng trắng” Việt Nam bứt phá mạnh mẽ hơn nữa, hướng tới mục tiêu tham vọng 5 tỷ đô la trong năm 2025.
“Cán đích” ngoạn mục, đà tăng trưởng vững chắc
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), bức tranh xuất khẩu tôm năm 2024 được tô điểm bởi gam màu tươi sáng khi ghi nhận mức tăng trưởng hai con số ở nhiều thị trường trọng điểm. “Cơn gió ngược” từ nhu cầu tiêu dùng tăng cao dịp lễ hội cuối năm tại Hoa Kỳ, châu Âu, cùng với sức mua mạnh mẽ từ thị trường tỷ dân Trung Quốc trước thềm Tết Nguyên đán, đã tạo đà cho các đơn hàng xuất khẩu tăng vọt.
Không chỉ những thị trường lớn, “sức khỏe” xuất khẩu tôm sang Nhật Bản tuy không bùng nổ nhưng vẫn duy trì đà tăng trưởng ổn định, nhờ tỷ giá hối đoái cuối năm thuận lợi và sự phục hồi của đồng Yên. Đáng chú ý, những “thị trường ngách” như Nga, Canada, Australia, Anh, Đài Loan cũng hé lộ tiềm năng tăng trưởng đầy triển vọng trong năm qua.
Giá “nhảy múa”, tín hiệu tích cực cuối năm
Bên cạnh đà tăng trưởng về lượng, giá xuất khẩu trung bình của tôm Việt Nam sang nhiều thị trường cũng ghi nhận những tín hiệu khởi sắc vào dịp cuối năm. Đơn cử, giá tôm chân trắng xuất khẩu sang Mỹ trong tháng 11/2024 đạt đỉnh kể từ tháng 9/2023, cán mốc 10,4 USD/kg. Tương tự, giá tôm chân trắng xuất sang EU và Nhật Bản cũng liên tục tăng trưởng, đạt mức cao nhất lần lượt là 7,5 USD/kg và 9,2 USD/kg trong tháng 11.
Thậm chí, tôm sú – “đặc sản” của Việt Nam – cũng chứng kiến sự “lên ngôi” về giá khi xuất khẩu sang Nhật Bản và Hàn Quốc, đạt đỉnh lần lượt 13,8 USD/kg và 11,4 USD/kg trong tháng 11/2024. Sự phục hồi của giá tôm trong nước, cùng với tình trạng khan hiếm nguồn cung nguyên liệu và nhu cầu tìm kiếm nguồn cung an toàn từ các nhà phân phối lớn trên thế giới, đã góp phần thúc đẩy các đơn hàng tăng trưởng đáng kể.
Nỗi lo “đầu vào”, thách thức không nhỏ
Tuy nhiên, đằng sau những con số lạc quan là những trăn trở về “sức khỏe” của người nuôi tôm. Theo VASEP, biến động thị trường, đặc biệt là tình trạng giá tôm nguyên liệu liên tục “lao dốc”, thậm chí có thời điểm chạm đáy, đã đẩy nhiều hộ nuôi vào tình thế khó khăn, buộc phải cầm chừng hoặc bỏ ao. Bài toán chi phí thức ăn chăn nuôi tăng cao trong khi giá tôm giảm mạnh khiến lợi nhuận của người nuôi “bốc hơi”, thậm chí thua lỗ.
Không chỉ vậy, những yếu tố khách quan như diễn biến bất lợi của thời tiết, môi trường và dịch bệnh vẫn là những “nút thắt” đối với vụ tôm vừa qua. Dù vẫn duy trì được đà tăng trưởng, hiệu quả thực tế của ngành tôm trong năm 2024 vẫn còn nhiều trăn trở khi nguồn cung nguyên liệu phục vụ chế biến thiếu hụt.
Tiếp lửa cho “vàng trắng” cất cánh
Để tăng cường sức cạnh tranh và hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng trong năm 2025, VASEP nhấn mạnh sự cần thiết của việc tạo động lực cho lĩnh vực nuôi tôm. Các đề xuất tập trung vào việc tạo điều kiện cho người nuôi tiếp cận vốn vay thông qua thế chấp, cấp phép sử dụng mặt nước, đồng thời siết chặt kiểm soát chất lượng tôm giống trên thị trường.
Hiệp hội cũng đề xuất Chính phủ, Bộ Ngoại giao, Bộ Công Thương đẩy mạnh các hoạt động ngoại giao kinh tế, đàm phán song phương và xúc tiến thương mại tại các thị trường chiến lược, khơi thông lợi thế cho tôm Việt Nam. Những lo ngại về việc Nhật Bản có thể trở thành “sân sau” của tôm Indonesia do ảnh hưởng từ thuế suất cao ở Mỹ cũng được đặt ra, đòi hỏi những giải pháp kịp thời. Việc thúc đẩy đàm phán với Hàn Quốc để xóa bỏ hạn ngạch nhập khẩu tôm Việt Nam cũng được coi là một bước đi quan trọng.
Nhìn lại năm 2024, dù đối mặt với vô vàn thách thức, ngành tôm Việt Nam vẫn cho thấy sự kiên cường và quyết tâm vượt khó. Trong thời gian tới, việc chuyển đổi tư duy, tập trung vào chất lượng, bảo vệ môi trường, sức khỏe và giá trị sản phẩm thay vì chỉ chạy theo sản lượng và công nghệ cao sẽ là chìa khóa để “vàng trắng” Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế trên bản đồ thủy sản thế giới.
Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năm 2024, diện tích nuôi tôm nước lợ ước đạt 737 nghìn ha với tổng sản lượng 1.264,3 nghìn tấn. Dự kiến, năm 2025, diện tích nuôi tôm nước lợ sẽ tiếp tục tăng lên 750.000 ha, với sản lượng ước đạt 1.290 nghìn tấn.