Từ nguồn dược liệu quý, những bài thuốc dân gian, Trầu tiên Yên Tử đã được nghiên cứu chế biến thành vị thuốc quý mang tên Dầu xoa bóp Trầu tiên Yên Tử, được du khách ưa chuộng và là sản phẩm OCOP độc đáo.
Dẫn chúng tôi đi thăm mô hình vườn thuốc, xưởng sản xuất ở trong khu vực rừng núi Yên Tử, ông Vũ Ngọc Hương, Giám đốc HTX Thảo dược Yên Tử, cho biết: Yên Tử là rừng quốc gia, cũng là môi trường sinh trưởng phát triển của nhiều loài cây dược liệu. Từ lâu Yên Tử cũng đã được biết tới như một kho thuốc tự nhiên khổng lồ với nhiều vị thuốc quý trong đó có trầu một lá. Sinh trưởng trong điều kiện khắc nghiệt, trầu một lá có tác dụng kỳ diệu trị cảm, nhức đầu, sát khuẩn… nên còn được mệnh danh là Trầu tiên. Từ dược tính kỳ diệu này chúng tôi đã đầu tư thời gian tìm tòi, nghiên cứu sản xuất, chế biến Trầu tiên Yên Tử thành một loại thuốc.
Trầu tiên là thảo dược quý chỉ mọc ở độ cao 500-600m so với mực nước biển, ở các khu vực cheo leo hoặc dưới tán cây, tre rừng, có môi trường ẩm ướt. Trầu tiên phát triển nhiều vào mùa hè, có tinh dầu tốt nhất và được thu hoạch nhiều vào 2-3 tháng mùa Đông. Để đi vào sản xuất, từ năm 2013-2014, HTX đã dày công nghiên cứu, bước đầu thử nghiệm mô hình ươm trồng, chủ động nguồn dược liệu quý này. Ngoài ra, các kỹ thuật viên HTX cũng cất công sưu tầm, nghiên cứu các bài thuốc quý từ dân gian để sáng tạo ra quy trình chiết xuất ra các sản phẩm từ trầu tiên. Với nguồn dược liệu quý, HTX đúc kết ra một công thức, quy trình nghiêm ngặt cho sản phẩm thảo dược này.
Theo đó, Trầu tiên sau khi thu hoạch được đem về sơ chế, phơi qua một nắng, không để quá khô mà sản lượng tinh dầu giảm. Sau đó, lá trầu được ngâm cùng rượu trắng 30 độ cùng với một số nguyên liệu khô khác ở tỷ lệ vừa đủ như: Địa liền, gừng gió, củ thiên niên kiện, hồi quế… Quá trình ngâm kéo dài 1 tháng có thể dùng được, nhưng tốt hơn là trên 3 tháng. Đặc biệt với công thức này, Trầu tiên ngâm càng lâu càng tốt và không có hiện tượng hỏng, thối.
Chính nhờ quy trình này mà sản phẩm dầu xoa bóp Trầu tiên có lượng tinh dầu tốt nhất, có màu sắc bắt mắt… Sản phẩm này có tác dụng chữa trị, phòng chống cảm cúm, trúng gió khi thay đổi thời tiết, làm giảm đau nhức xương khớp, thần kinh toạ, thần kinh vai gáy… Để tiện dụng cho người tiêu dùng, đơn vị đã thuê thiết kế vỏ chai loại 500ml, nhãn mác, bao bì bắt mắt đảm bảo quy cách sản phẩm. Ngoài ra đơn vị cũng chế biến các sản phẩm thảo dược Trầu tiên khô để bán cho du khách mang về tự ngâm.
Dù sản xuất chưa lâu nhưng sản phẩm này rất được du khách ưa chuộng, chọn mua. Tuy nhiên, do nguồn nguyên liệu còn hạn chế, thị trường hẹp nên HTX chỉ tiêu thụ được khoảng 30.000ml/năm, bằng 600-700 sản phẩm (quy cách đóng lọ 500ml).
“Để định hướng phát triển lâu dài, hiện HTX đã tiến hành nhiều giải pháp để ươm giống thành công, chủ động nguồn nguyên liệu sản xuất. Đồng thời, HTX cũng nghiên cứu tối ưu hóa quy trình sản xuất, để chiết xuất tỷ lệ tinh dầu cao hơn. Vừa qua, HTX cũng đã hợp tác, cung cấp giống cây cho Viện Dược liệu Trung ương để đơn vị hỗ trợ nghiên cứu, tìm giải pháp trồng và nhân rộng vùng nguyên liệu. Nếu thành công sẽ giúp đơn vị chủ động hơn về nguồn nguyên liệu, nâng cao sản lượng, chất lượng sản phẩm” – ông Hương chia sẻ về định hướng phát triển sản phẩm.