Sức ép cạnh tranh hàng hóa trong RCEP rất lớn vì nhiều đối tác trong khu vực có cơ cấu sản phẩm tương tự Việt Nam nhưng năng lực cạnh tranh mạnh hơn.
Thị trường tiêu thụ lớn
Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) là hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa ASEAN và 6 đối tác đã có FTA với ASEAN là Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia và New Zealand. Với tổng dân số của các nước tham gia RCEP chiếm gần 1/3 dân số toàn cầu, RCEP đang tạo ra một khu vực thương mại tự do lớn nhất thế giới. RCEP hướng tới việc xóa bỏ tới 90% thuế quan trong vòng 20 năm giữa các thành viên.
Hiện, có 6 nước tham gia RCEP là những nước thuộc Top 10 nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất vào Việt Nam, cụ thể như Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, Trung Quốc, Malaysia và Thái Lan. Bên cạnh đó, nhiều nước thuộc khối RCEP cũng là nơi cung cấp cho nước ta nhiều loại nguyên phụ liệu và thiết bị phục vụ sản xuất và xuất khẩu.
Theo Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, năm 2022 (năm đầu tiên thực thi RCEP), xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang nhiều quốc gia thuộc khối RCEP đều có tăng trưởng tốt hơn so với năm 2021. Cụ thể như, thị trường Australia tăng 49,2%, Nhật Bản tăng 27,5%, còn nhiều nước ASEAN đạt mức tăng 20%… Đến năm 2023 và trong những tháng đầu năm nay, xuất khẩu nhiều loại nông sản sang nhiều nước ASEAN và các nước như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản… tiếp tục đạt những kết quả tích cực.
Ông Đặng Phúc Nguyên – Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam – nhận định, Hiệp định RCEP giúp doanh nghiệp xuất khẩu rau, quả Việt Nam bước vào một thị trường quy mô lớn nhất thế giới; trong đó, Việt Nam có thể là một trong những quốc gia nhận được nhiều lợi ích từ Hiệp định RCEP do hầu hết những nước tham gia vào hiệp định đều có nhu cầu nhập khẩu những mặt hàng thuộc thế mạnh của Việt Nam như nông, thủy sản…
Theo thống kê, kim ngạch xuất khẩu rau, quả sang Trung Quốc và các nước thuộc khu vực Đông Bắc Á như Nhật Bản, Hàn Quốc… hiện chiếm gần 80% kim ngạch xuất khẩu của nước ta. Đông Bắc Á là thị trường còn rất nhiều tiềm năng cho xuất khẩu rau, quả.
Năm 2023, kim ngạch xuất khẩu các loại nông sản, hàng hóa của nước ta sang các nước trong khối RCEP đạt khoảng 146,5 tỷ USD, chiếm 41,3% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.
Còn trong nửa đầu năm 2024, kim ngạch xuất khẩu sang các nước RCEP đạt 72,9 tỷ USD, tăng 8% so với cùng kỳ năm trước, chiếm 39,1% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.
Thay đổi tư duy kinh doanh
Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cùng với thị trường Trung Quốc, những năm gần đây xuất khẩu rau, quả của nước ta sang các nước Hàn Quốc và Nhật Bản cũng đã tăng mạnh.
“Tới đây, nước ta cần đẩy mạnh mở rộng thị trường xuất khẩu sang các nước thuộc khối RCEP, nhất là các nước ở Đông Bắc Á; chú trọng đa dạng mặt hàng xuất khẩu, phát triển xuất khẩu thêm nhiều mặt hàng mới”, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam Đặng Phúc Nguyên cho hay.
Cũng theo ông Nguyên, nhờ vào việc hài hòa quy tắc xuất xứ nội khối RCEP, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam có thể tăng khả năng đáp ứng điều kiện để hưởng ưu đãi thuế quan, từ đó gia tăng xuất khẩu trong khu vực này, đặc biệt là ở các thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, New Zealand…
Các tiêu chuẩn nhập khẩu, thị hiếu tiêu dùng giữa các nước cũng khá tương đồng. Hơn nữa, khoảng cách địa lý của các nước nội khối không quá xa nên chi phí logistics thấp hơn, giao thông vận chuyển hàng dễ dàng hơn so với các thị trường khác như Mỹ, châu Âu…
“Mặc dù vậy, sức ép cạnh tranh hàng hóa trong RCEP là rất lớn vì nhiều đối tác trong khu vực có cơ cấu sản phẩm tương tự Việt Nam nhưng năng lực cạnh tranh mạnh hơn. Hiện, chất lượng, hàm lượng giá trị gia tăng của hầu hết sản phẩm Việt còn khiêm tốn… Sức ép này không chỉ diễn ra trên thị trường xuất khẩu mà thị trường nội địa cũng tương tự. Các mặt hàng rau, quả ngoại có chất lượng tốt, mẫu mã đẹp và đạt vệ sinh an toàn thực phẩm sẽ cạnh tranh, thậm chí sẽ tràn vào thị trường Việt Nam nhiều hơn. Trong khi đó, người Việt vốn có tâm lý ưa chuộng hàng ngoại”, ông Đặng Phúc Nguyên nhấn mạnh.
Từ góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Đình Tùng – Tổng Giám đốc Công ty Vina T&T – chia sẻ lợi ích mà Hiệp định RCEP mang lại là tạo điều kiện thuận lợi cho việc đàm phán mở cửa thị trường xuất khẩu thêm cho nhiều mặt hàng nông sản, rau quả hơn trước đây. Đây là điểm cốt lõi và mong chờ của nhiều doanh nghiệp xuất khẩu.
Theo ông Nguyễn Đình Tùng, thông qua các cam kết mở cửa thị trường hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, quy tắc xuất xứ giá trị trong khu vực RCEP cùng các biện pháp tạo thuận lợi thương mại của các nước thành viên cũng tạo cơ hội để phát triển các chuỗi cung ứng mới; trong đó, việc đẩy mạnh sản xuất hàng nông sản an toàn theo các tiêu chuẩn quốc tế sẽ ngày càng phổ biến.
“Những doanh nghiệp nào có nền tảng phát triển tốt, sản phẩm chất lượng đáp ứng yêu cầu thị trường sẽ có cơ hội cạnh tranh tốt hơn. Ngược lại doanh nghiệp sản xuất đại trà, bán thứ mình có sẽ rất khó tồn tại, không chỉ ở thị trường xuất khẩu mà còn bị nông sản nhập khẩu đánh bật ngay tại thị trường nội địa.
Do đó, doanh nghiệp cần nhìn nhận các FTA nói chung, RCEP nói riêng là cơ hội và động lực nâng cao chất lượng sản phẩm, hoàn thiện việc quản lý chuỗi cung ứng, nâng cao năng lực cạnh tranh để đáp ứng nhu cầu của thị trường ngày càng tốt hơn”, ông Tùng chia sẻ thêm.