Ngọc trai Hạ Long OCOP Quảng Ninh: “Viên ngọc quý” vươn tầm quốc gia và quốc tế

Mang trong mình vẻ đẹp lộng lẫy của Di sản Thiên nhiên Thế giới Vịnh Hạ Long, ngọc trai Hạ Long từ lâu đã được biết đến như một “báu vật” của vùng đất mỏ. Không chỉ sở hữu vẻ đẹp tinh tế, sang trọng, ngọc trai Hạ Long còn là sản phẩm OCOP (Mỗi xã một sản phẩm) tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh, khẳng định vị thế trên thị trường trong nước và từng bước vươn ra quốc tế.

Lịch sử hình thành và phát triển:

Nghề nuôi trai lấy ngọc tại Hạ Long có lịch sử lâu đời, bắt nguồn từ những năm 1990. Tuy nhiên, phải đến khi chương trình OCOP được triển khai mạnh mẽ, ngọc trai Hạ Long mới thực sự được đầu tư bài bản và phát triển theo hướng chuyên nghiệp, bền vững, chương trình OCOP đã đóng vai trò then chốt trong việc:

• Nâng cao chất lượng sản phẩm: OCOP thúc đẩy các hộ nuôi trai và doanh nghiệp áp dụng quy trình nuôi cấy hiện đại, kỹ thuật tiên tiến, đảm bảo chất lượng ngọc trai đạt tiêu chuẩn cao.
• Xây dựng thương hiệu: OCOP chú trọng xây dựng thương hiệu và chỉ dẫn địa lý cho ngọc trai Hạ Long, giúp sản phẩm có chỗ đứng vững chắc trên thị trường.
• Liên kết sản xuất và tiêu thụ: OCOP tạo cầu nối giữa người nuôi trai, doanh nghiệp chế biến và thị trường tiêu thụ, đảm bảo đầu ra ổn định cho sản phẩm.
• Phát triển du lịch: Ngọc trai Hạ Long OCOP trở thành một sản phẩm du lịch đặc trưng, thu hút du khách đến tham quan, mua sắm, góp phần quảng bá hình ảnh du lịch Quảng Ninh.

Quy trình nuôi cấy ngọc trai công phu:

Để tạo ra những viên ngọc trai Hạ Long OCOP chất lượng cao, người nuôi trai phải trải qua một quy trình nuôi cấy công phu, tỉ mỉ, kéo dài từ 2 đến 5 năm, thậm chí lâu hơn đối với những loại ngọc trai quý hiếm. Quy trình này bao gồm các giai đoạn chính sau:

• Chọn giống trai: Giống trai được lựa chọn thường là trai ngọc môi vàng (Pinctada maxima) hoặc trai ngọc môi đen (Pinctada margaritifera) – những giống trai có khả năng tạo ra ngọc trai chất lượng tốt, màu sắc đẹp và kích thước lớn. Giống trai phải khỏe mạnh, không bệnh tật và có nguồn gốc rõ ràng.
• Gieo nhân: Đây là công đoạn quan trọng nhất, đòi hỏi kỹ thuật cao và sự khéo léo của người thợ. Nhân ngọc (thường làm từ vỏ trai nước ngọt hoặc nhựa cây) được cấy vào bên trong cơ quan sinh sản của trai mẹ. Quá trình này cần được thực hiện trong môi trường vô trùng để tránh nhiễm trùng và đảm bảo tỷ lệ thành công cao.
• Nuôi cấy: Trai sau khi cấy nhân được đưa trở lại môi trường biển để nuôi dưỡng. Lồng nuôi trai thường được đặt ở những khu vực có dòng chảy ổn định, nước biển sạch và giàu dinh dưỡng. Người nuôi trai phải thường xuyên theo dõi, kiểm tra môi trường nuôi, vệ sinh lồng nuôi, loại bỏ các sinh vật gây hại và đảm bảo trai phát triển khỏe mạnh.
• Thu hoạch: Sau thời gian nuôi cấy từ 2 đến 5 năm, trai sẽ tạo ra lớp xà cừ bao bọc nhân, hình thành viên ngọc trai. Việc thu hoạch ngọc trai cũng cần được thực hiện cẩn thận để tránh làm hỏng ngọc và trai.
• Chế tác và phân loại: Ngọc trai sau khi thu hoạch sẽ được làm sạch, phân loại theo kích thước, hình dạng, màu sắc, độ bóng và chất lượng xà cừ. Sau đó, ngọc trai được chế tác thành các sản phẩm trang sức tinh xảo như vòng cổ, hoa tai, nhẫn, lắc tay…

Đặc điểm nổi bật của ngọc trai Hạ Long OCOP:

Ngọc trai Hạ Long OCOP được đánh giá cao bởi chất lượng vượt trội và vẻ đẹp độc đáo, khác biệt so với ngọc trai từ các vùng khác. Những đặc điểm nổi bật của ngọc trai Hạ Long bao gồm:

• Chất lượng xà cừ: Ngọc trai Hạ Long có lớp xà cừ dày, mịn, bóng, tạo nên vẻ đẹp lấp lánh, rực rỡ. Xà cừ dày cũng giúp ngọc trai có độ bền cao, ít bị trầy xước và giữ được vẻ đẹp lâu dài.
• Màu sắc đa dạng: Ngọc trai Hạ Long có nhiều màu sắc tự nhiên như trắng, vàng, hồng, đen, xám, xanh… Trong đó, ngọc trai màu vàng kim và màu đen ánh xanh được xem là quý hiếm và có giá trị cao.
• Hình dạng phong phú: Ngọc trai Hạ Long có nhiều hình dạng khác nhau như hình tròn, hình giọt lệ, hình bầu dục, hình baroque (không đều)… Mỗi hình dạng mang đến một vẻ đẹp riêng, đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng.
• Kích thước lớn: So với ngọc trai nước ngọt, ngọc trai Hạ Long thường có kích thước lớn hơn, từ 8mm đến 18mm, thậm chí có những viên ngọc trai “khủng” trên 20mm.

Giá trị kinh tế và văn hóa:

Ngọc trai Hạ Long OCOP không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao cho người dân và tỉnh Quảng Ninh mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của vùng đất.

• Kinh tế: Nghề nuôi trai lấy ngọc tạo ra công ăn việc làm cho hàng ngàn lao động địa phương, từ người nuôi trai, thợ chế tác, nhân viên bán hàng đến các dịch vụ hỗ trợ khác. Ngọc trai Hạ Long OCOP là một mặt hàng xuất khẩu tiềm năng, góp phần tăng thu ngoại tệ cho đất nước.
• Văn hóa: Ngọc trai Hạ Long gắn liền với hình ảnh Vịnh Hạ Long, trở thành một biểu tượng văn hóa đặc trưng của Quảng Ninh. Sản phẩm ngọc trai được sử dụng trong các dịp lễ hội, sự kiện văn hóa, là món quà tặng ý nghĩa thể hiện sự trân trọng và đẳng cấp.

Thách thức và cơ hội:

Mặc dù có nhiều tiềm năng và lợi thế, ngọc trai Hạ Long OCOP cũng đang đối mặt với một số thách thức:

• Cạnh tranh: Thị trường ngọc trai ngày càng cạnh tranh gay gắt từ các sản phẩm ngọc trai nhập khẩu và ngọc trai nuôi cấy ở các vùng khác.
• Biến đổi khí hậu: Biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường biển có thể ảnh hưởng đến chất lượng và sản lượng ngọc trai.
• Phát triển bền vững: Cần có giải pháp phát triển nghề nuôi trai lấy ngọc một cách bền vững, bảo vệ môi trường biển và đảm bảo lợi ích lâu dài cho cộng đồng.

Tuy nhiên, bên cạnh thách thức, ngọc trai Hạ Long OCOP cũng có nhiều cơ hội phát triển:

• Thị trường tiềm năng: Nhu cầu về trang sức ngọc trai ngày càng tăng, đặc biệt là ở thị trường nội địa và các nước châu Á.
• Du lịch phát triển: Du lịch Quảng Ninh ngày càng phát triển mạnh mẽ, tạo cơ hội lớn để quảng bá và tiêu thụ ngọc trai Hạ Long OCOP.
• Ứng dụng khoa học công nghệ: Ứng dụng khoa học công nghệ vào quy trình nuôi cấy và chế tác ngọc trai có thể nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị sản phẩm.
• Chính sách hỗ trợ: Chính phủ và tỉnh Quảng Ninh có nhiều chính sách hỗ trợ phát triển sản phẩm OCOP, tạo điều kiện thuận lợi cho ngành ngọc trai phát triển.

Hướng tới tương lai:

Với những giá trị độc đáo và tiềm năng phát triển, ngọc trai Hạ Long OCOP đang từng bước khẳng định vị thế là một sản phẩm đặc trưng, chất lượng cao của Việt Nam. Để phát triển bền vững và vươn tầm quốc tế, ngành ngọc trai Hạ Long cần tiếp tục:

• Nâng cao chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm: Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển giống trai, kỹ thuật nuôi cấy, công nghệ chế tác để tạo ra những sản phẩm ngọc trai chất lượng cao, mẫu mã đa dạng, đáp ứng nhu cầu thị trường.
• Xây dựng thương hiệu mạnh: Tiếp tục đẩy mạnh xây dựng thương hiệu và chỉ dẫn địa lý cho ngọc trai Hạ Long OCOP, quảng bá sản phẩm trên thị trường trong nước và quốc tế.
  Phát triển du lịch trải nghiệm: Kết hợp phát triển du lịch trải nghiệm nghề nuôi trai lấy ngọc, tạo ra các tour du lịch tham quan trang trại ngọc trai, xưởng chế tác, cửa hàng bán lẻ, thu hút du khách và tăng giá trị gia tăng cho sản phẩm.
• Bảo vệ môi trường biển: Chú trọng bảo vệ môi trường biển, đảm bảo phát triển nghề nuôi trai lấy ngọc một cách bền vững, thân thiện với môi trường.
• Hợp tác và liên kết: Tăng cường hợp tác và liên kết giữa các hộ nuôi trai, doanh nghiệp chế biến, nhà khoa học, nhà quản lý và các tổ chức liên quan để phát triển ngành ngọc trai một cách toàn diện và hiệu quả.

Ngọc trai Hạ Long OCOP không chỉ là một sản phẩm trang sức sang trọng mà còn là biểu tượng của vẻ đẹp thiên nhiên, tinh hoa văn hóa và tiềm năng kinh tế của Quảng Ninh. Với sự nỗ lực của người dân, doanh nghiệp và sự hỗ trợ của chính quyền, ngọc trai Hạ Long OCOP hứa hẹn sẽ tiếp tục tỏa sáng, vươn xa trên thị trường trong nước và quốc tế, góp phần khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ ngọc trai thế giới.