Trong bối cảnh Bộ Tài chính đang ráo riết chuẩn bị dự thảo sửa đổi toàn diện Luật Thuế Thu nhập Cá nhân (TNCN), một câu hỏi lớn đang được đặt ra: Liệu mức giảm trừ gia cảnh hiện tại có còn phù hợp với thực tế đa dạng về kinh tế – xã hội giữa các vùng miền trên cả nước?
Thay vì một con số “đồng phục” áp dụng cho tất cả mọi người, nhiều chuyên gia và dư luận cho rằng đã đến lúc cần thiết kế một cơ chế giảm trừ gia cảnh linh hoạt hơn, “may đo” theo từng khu vực, dựa trên điều kiện kinh tế và mức sống đặc thù của từng địa phương.
“Một chiếc áo không thể vừa cho tất cả”
“Việc sửa đổi Luật Thuế TNCN là một bước đi cần thiết, thậm chí là chậm trễ,” một chuyên gia kinh tế nhận định. “Luật hiện hành đang bộc lộ sự lạc hậu so với tốc độ phát triển kinh tế và sự thay đổi trong thu nhập, chi tiêu của người dân. Đặc biệt, mức giảm trừ gia cảnh ‘cứng nhắc’ đang gây ra nhiều bất cập.”
Vấn đề này càng trở nên nóng hơn khi nhiều địa phương đã mạnh dạn đề xuất những mức giảm trừ gia cảnh khác nhau, phản ánh phần nào bức tranh kinh tế đa sắc màu của Việt Nam. Tuy nhiên, các đề xuất này cũng cho thấy sự thiếu thống nhất và một cơ sở khoa học vững chắc để xác định mức giảm trừ phù hợp cho từng vùng.
Lương tối thiểu vùng hay GDP bình quân: “Kim chỉ nam” nào cho giảm trừ gia cảnh?
Vậy, đâu là “công thức” để tìm ra mức giảm trừ gia cảnh “vừa vặn” cho từng vùng? Nhiều ý kiến cho rằng, lương tối thiểu vùng hoặc GDP bình quân đầu người của địa phương có thể là những căn cứ đáng tin cậy.
Phân tích số liệu GDP bình quân đầu người năm 2024 cho thấy sự chênh lệch đáng kể giữa các tỉnh thành. Trong khi Bà Rịa – Vũng Tàu dẫn đầu với hơn 18.200 USD/người, thì Bắc Kạn chỉ đạt khoảng 2.270 USD/người, một khoảng cách lên tới 3-4 lần. Tuy nhiên, việc chỉ dựa vào GDP bình quân đầu người có thể chưa phản ánh đầy đủ bức tranh chi tiêu thực tế của người dân.
Lương tối thiểu vùng, với 4 vùng được phân chia, có vẻ là một thước đo hợp lý hơn. Mức lương tối thiểu vùng 1 (cao nhất) và vùng 4 (thấp nhất) chỉ chênh lệch khoảng 1,5 lần, tương đồng với sự khác biệt về thu nhập và chi tiêu giữa các vùng miền.
Đề xuất: Giảm trừ gia cảnh “vùng hóa”, lấy lương tối thiểu làm gốc
Theo một chuyên gia, việc lấy lương tối thiểu vùng làm cơ sở xác định mức giảm trừ gia cảnh là một hướng đi khả thi. “Chúng ta có thể kết hợp thêm chỉ số GDP bình quân đầu người để tham khảo và điều chỉnh cho phù hợp hơn,” vị chuyên gia này gợi ý.
Dựa trên phân tích và so sánh với mức giảm trừ gia cảnh năm 2007 (khi GDP bình quân đầu người thấp hơn nhiều so với hiện tại), chuyên gia này đề xuất một khung giảm trừ gia cảnh mới, “vùng hóa” như sau:
- Vùng 1 (đô thị lớn): 20 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế và 8-9 triệu đồng/tháng cho người phụ thuộc.
- Vùng 4 (vùng có mức sống thấp hơn): 15 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế và 6-7 triệu đồng/tháng cho người phụ thuộc.
- Các vùng còn lại: Điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh tương ứng theo mức lương tối thiểu vùng.
Không chỉ giảm trừ, cần “tái cấu trúc” thuế TNCN
Bài toán thuế TNCN không chỉ dừng lại ở mức giảm trừ gia cảnh. Các chuyên gia cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải cải cách toàn diện hơn, bao gồm:
- Giảm bậc thuế: Đơn giản hóa hệ thống thuế, giảm số lượng bậc thuế để dễ dàng quản lý và tính toán.
- Điều chỉnh thuế suất: Giảm thuế suất ở các bậc thu nhập thấp, tăng thuế suất ở các bậc thu nhập cao, nhằm tăng tính lũy tiến của thuế và góp phần thu hẹp khoảng cách giàu nghèo.
- Cơ chế điều chỉnh linh hoạt: Trao quyền cho Chính phủ điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh một cách linh hoạt, kịp thời ứng phó với biến động kinh tế – xã hội.
Việc sửa đổi Luật Thuế TNCN lần này được kỳ vọng sẽ tạo ra một hệ thống thuế công bằng, hiệu quả hơn, vừa đảm bảo nguồn thu cho ngân sách, vừa tạo điều kiện cho người dân cải thiện đời sống. Câu hỏi đặt ra là, liệu những đề xuất “vùng hóa” giảm trừ gia cảnh có được hiện thực hóa, và hệ thống thuế TNCN mới sẽ “thay da đổi thịt” như thế nào? Chúng ta hãy cùng chờ đợi những động thái tiếp theo từ Bộ Tài chính.