Giữa nhịp sống hối hả của kỷ nguyên số, khi “chợ ảo” thương mại điện tử (TMĐT) trở thành “mỏ vàng” với doanh thu tỷ đô, một “hố đen” thuế vụ khổng lồ đang âm thầm hình thành.
Đáng báo động, hơn 300.000 gian hàng trên các “ông lớn” TMĐT như Shopee, Lazada, Tiki, Sendo, Grab vẫn chưa được “điểm danh” chủ nhân, gây thất thoát ngân sách quốc gia ước tính lên tới 70.000 tỷ đồng – một con số đủ để xây dựng hàng chục bệnh viện hiện đại hay hàng trăm trường học khang trang.
Theo báo cáo mới nhất từ Bộ Tài chính, bức tranh “chợ ảo” hiện ra với hai mảng màu sáng – tối rõ rệt. Mảng sáng là sự bùng nổ của thị trường TMĐT, từ quy mô 16,4 tỷ USD năm 2022, vọt lên 25 tỷ USD trong năm 2024. Ngành thuế cũng ghi nhận những con số “khủng” với 116.000 tỷ đồng thu về năm ngoái, minh chứng cho tiềm năng to lớn của lĩnh vực này.
Tuy nhiên, phía sau ánh hào quang đó là một “vùng xám” rộng lớn. Trong số hàng trăm ngàn cá nhân kinh doanh trên hơn 400 sàn TMĐT, có tới 300.000 gian hàng vẫn “ẩn danh”, không rõ người bán là ai. Những “gian hàng ma” này, theo ước tính, đã tạo ra doanh thu 70.000 tỷ đồng, nhưng đóng góp thuế lại quá nhỏ bé, chỉ khoảng 2.500 tỷ đồng trong năm 2023.
Điều đáng lo ngại hơn, tỷ lệ thuế thu được so với quy mô thị trường đang có xu hướng giảm, từ 20,1% năm 2022 xuống còn 17,4% năm 2024. Điều này cho thấy, lỗ hổng thuế không chỉ nằm ở số lượng “gian hàng ma”, mà còn ở tình trạng kê khai và nộp thuế chưa đầy đủ của nhiều đối tượng kinh doanh trực tuyến.
Không chỉ dừng lại ở các sàn TMĐT bán lẻ quen thuộc, “vùng xám” thuế vụ còn lan rộng sang các nền tảng dịch vụ lưu trú (Booking, Agoda, Airbnb), nền tảng nội dung số (Netflix, Spotify, Youtube, Facebook) và đặc biệt là sự trỗi dậy của “thế lực” KOLs (người nổi tiếng trên mạng xã hội). Những “ngôi sao” livestream bán hàng với doanh thu “khủng” hàng chục, thậm chí hàng trăm tỷ đồng, cũng cần được đưa vào “tầm ngắm” thuế.
Để bịt “lỗ hổng thuế” khổng lồ này, Bộ Tài chính đã đề xuất một giải pháp được đánh giá là “mạnh tay”: giao trách nhiệm thu thuế trực tiếp cho các sàn TMĐT. Theo đó, các sàn sẽ phải khấu trừ và nộp thuế thay cho các hộ kinh doanh, cá nhân bán hàng trên nền tảng của mình, bao gồm cả người cư trú và không cư trú tại Việt Nam.
Đây không phải là một ý tưởng mới lạ, mà đã được nhiều quốc gia tiên tiến như Anh, Mỹ, Australia, Đức, Trung Quốc áp dụng. Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cũng khuyến nghị các nước nên quy định các nền tảng số phải chịu trách nhiệm trong việc xác định và nộp thuế cho cơ quan thuế.
Việc “điểm danh” và quản lý thuế hiệu quả các “gian hàng vô danh” trên sàn TMĐT không chỉ là bài toán thu ngân sách, mà còn là vấn đề công bằng trong kinh doanh, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh. Liệu giải pháp “mạnh tay” của Bộ Tài chính có đủ sức “bịt lỗ hổng” 70.000 tỷ đồng? Và liệu các “ông lớn” TMĐT sẽ phản ứng ra sao trước “trách nhiệm” mới này? Câu trả lời sẽ sớm được hé lộ trong thời gian tới. Tuy nhiên, một điều chắc chắn là, cuộc chiến chống thất thu thuế trên “chợ ảo” đã chính thức bắt đầu.