Ngành rau quả Việt Nam vừa công bố mục tiêu đầy tham vọng: cán mốc kim ngạch xuất khẩu 10 tỷ đô la Mỹ vào năm 2030. Để hiện thực hóa mục tiêu chiến lược này, 7 nhiệm vụ then chốt đã được vạch ra, định hình con đường phát triển cho nông sản Việt trên thị trường quốc tế.
FTA – “bệ phóng” cho trái ngọt Việt
Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, giai đoạn 2020-2024 chứng kiến những biến động không nhỏ, với kim ngạch xuất khẩu liên tục giảm sút từ 2020 đến 2022 do ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, bước ngoặt đến vào năm 2023 khi dịch bệnh dần được kiểm soát, xuất khẩu rau quả Việt Nam nhanh chóng phục hồi và bứt phá ngoạn mục. Năm 2023 ghi nhận con số ấn tượng 5,6 tỷ USD, tăng trưởng 67% so với mức gần 3,4 tỷ USD của năm trước. Đà tăng trưởng mạnh mẽ tiếp tục được duy trì trong năm 2024, khép lại một năm thành công với gần 7,2 tỷ USD, tăng 27,1% so với năm 2023.
Sự tăng trưởng vượt bậc này có sự đóng góp không nhỏ từ việc mở rộng thị trường nhờ các Hiệp định thương mại tự do (FTA), đặc biệt là các FTA thế hệ mới như CPTPP, RCEPT, EVFTA, UKVFTA, ACFTA… Nông sản Việt Nam đã khẳng định vị thế tại hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ, với các thị trường chủ lực như Trung Quốc, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, Hà Lan, Australia…
Ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nhấn mạnh vai trò của hội nhập kinh tế quốc tế, khẳng định việc Việt Nam ký kết thành công 17 FTA đã tạo ra lợi thế cạnh tranh lớn cho xuất khẩu rau quả.
Đáng chú ý, việc Trung Quốc chính thức cấp phép nhập khẩu cho 12 loại trái cây Việt Nam, trong đó có sầu riêng, đã mở ra một chương mới đầy triển vọng cho xuất khẩu rau quả sang thị trường tỷ dân này.
Cùng với đó, nhiều vùng sản xuất tập trung, chuyên canh các loại cây ăn quả chủ lực đã được hình thành, ứng dụng các quy trình sản xuất hàng hóa tiên tiến. Nông dân ngày càng nâng cao trình độ kỹ thuật canh tác, chăm sóc, thâm canh, đồng thời thúc đẩy hợp tác với doanh nghiệp để cùng nhau phát triển.
Ông Nguyễn Thanh Bình lạc quan dự báo thị trường xuất khẩu sẽ tiếp tục mở rộng trong thời gian tới, với các trọng điểm là Trung Quốc, Hàn Quốc, các nước ASEAN, Hoa Kỳ, Canada, EU, cùng những thị trường tiềm năng như Ấn Độ, UAE, Australia và New Zealand. Đây chính là dư địa lớn để ngành rau quả Việt Nam bứt phá.
Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội, ngành cũng phải đối mặt với không ít thách thức như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, tình trạng lạm dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm. Cạnh tranh thương mại quốc tế ngày càng gay gắt, cùng với đó là các rào cản kỹ thuật từ các nước nhập khẩu, đặc biệt là các yêu cầu khắt khe hơn về kiểm dịch và an toàn thực phẩm.
Về nội tại, dù đã có những cải thiện đáng kể về năng suất và chất lượng ở một số vùng sản xuất, nhìn chung năng suất và chất lượng cây ăn quả của Việt Nam vẫn còn khiêm tốn so với khu vực và thế giới. Mô hình sản xuất theo chuỗi còn hạn chế do tình trạng sản xuất nhỏ lẻ, manh mún.
Tỷ lệ thất thoát sau thu hoạch vẫn ở mức cao, công nghệ chế biến và bảo quản chưa theo kịp yêu cầu. Hệ thống phân phối, tiêu thụ sản phẩm còn thiếu chuyên nghiệp, thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp, nông dân và người tiêu dùng, khiến chuỗi giá trị trái cây dễ bị đứt gãy và đội giá thành.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hoàng Trung đánh giá cao sự cải thiện về chất lượng rau quả Việt Nam, được nhiều thị trường ưa chuộng. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh sự cần thiết phải tập trung khắc phục các hạn chế về liên kết sản xuất – tiêu thụ, xây dựng vùng nguyên liệu và nâng cao tỷ lệ chế biến để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường.
Bên cạnh việc chinh phục thị trường quốc tế, việc khai thác hiệu quả thị trường nội địa với hơn 100 triệu dân cũng là một nhiệm vụ quan trọng, đảm bảo cung cấp các sản phẩm chất lượng và an toàn cho người tiêu dùng trong nước.
7 trụ cột hướng tới mục tiêu 10 tỷ USD
Tiếp nối những thành công ấn tượng trong xuất khẩu rau quả năm 2023 và 2024, tại Đại hội Hiệp hội Rau quả Việt Nam nhiệm kỳ V (2024-2029) diễn ra ngày 6/1 vừa qua, mục tiêu 10 tỷ USD xuất khẩu vào năm 2030 đã được xác định. Để đạt được cột mốc quan trọng này, Hiệp hội sẽ tập trung triển khai 7 nhiệm vụ trọng tâm:
Thứ nhất, Hiệp hội sẽ đóng vai trò định hướng, tích cực tuyên truyền, vận động hội viên tuân thủ các chủ trương, chính sách của nhà nước, đồng thời đảm bảo hoạt động của hội viên phù hợp với định hướng phát triển kinh tế quốc gia và xu thế hội nhập toàn cầu.
Thứ hai, củng cố vai trò cầu nối vững chắc giữa cơ quan quản lý nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phối hợp và trao đổi thông tin hiệu quả.
Thứ ba, tăng cường hỗ trợ và tư vấn cho hội viên trong việc tổ chức sản xuất theo tín hiệu thị trường, khuyến khích ứng dụng công nghệ cao để tạo ra các sản phẩm chất lượng, an toàn, đáp ứng nhu cầu ngày càng khắt khe của người tiêu dùng.
Thứ tư, thúc đẩy hợp tác và liên kết bền vững giữa người sản xuất và doanh nghiệp, xây dựng các chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị ổn định, từ đó nâng cao vị thế cạnh tranh của rau quả Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Thứ năm, mở rộng các hoạt động xúc tiến thương mại và quảng bá, giới thiệu hình ảnh rau quả Việt Nam đến bạn bè quốc tế, hỗ trợ doanh nghiệp tìm kiếm thị trường mới, củng cố và phát triển thương hiệu nông sản Việt.
Thứ sáu, trở thành nguồn thông tin tin cậy, cung cấp và cập nhật thường xuyên các thông tin chuyên ngành, báo cáo phân tích, dự báo thị trường cho hội viên, cơ quan quản lý nhà nước và các cơ quan truyền thông, góp phần nâng cao nhận thức của xã hội về ngành rau quả Việt Nam.
Thứ bảy, mở rộng mạng lưới và nâng cao năng lực nội tại, vận động thêm các tổ chức và cá nhân tham gia Hiệp hội, không ngừng nâng cao chất lượng hoạt động, uy tín và tầm ảnh hưởng của Hiệp hội trong và ngoài nước.