Sau giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ, xuất khẩu rau quả Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức khiến đà tăng trưởng chậm lại. Bài viết đi sâu phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp cho ngành hàng tỷ đô này.
Xuất Khẩu Nông Sản Rau Quả: “Hạ Nhiệt” Bất Ngờ, Ngành Hàng Tìm Lời Giải
Sau một năm 2024 đầy khởi sắc, hoạt động xuất khẩu nông sản, đặc biệt là mặt hàng rau quả, của Việt Nam đang chứng kiến sự giảm tốc đáng chú ý. Điều gì đang diễn ra và ngành hàng cần làm gì để vượt qua giai đoạn này?
Theo báo cáo mới nhất từ Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), kim ngạch xuất khẩu tháng 3 năm 2025 ước tính đạt 421 triệu USD, giảm 10,5% so với cùng kỳ năm trước. Đây là tháng thứ ba liên tiếp ghi nhận sự sụt giảm trong hoạt động thương mại này, một sự đảo chiều đáng kể so với năm 2024 khi ngành hàng liên tục tăng trưởng mạnh mẽ.
Sầu Riêng “Gặp Khó” và Bài Toán Chất Lượng Nông Sản
Các chuyên gia nhận định, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này xuất phát từ những khó khăn của mặt hàng sầu riêng. Sầu riêng, vốn đóng góp một nửa vào tổng kim ngạch xuất khẩu trái cây và rau củ, đang vướng phải các quy định kiểm soát chất lượng khắt khe hơn từ thị trường Trung Quốc. Yêu cầu kiểm nghiệm dư lượng Cadimi và chất vàng O kéo dài thời gian thông quan và gia tăng rủi ro hàng hóa bị trả về nếu không đạt chuẩn.
Một doanh nghiệp xuất khẩu tại Tây Nguyên chia sẻ: “Trước đây, hàng hóa của chúng tôi chỉ kiểm tra mẫu với tỷ lệ nhất định. Nhưng hiện tại, phía Trung Quốc kiểm nghiệm lại tại cửa khẩu. Nếu không đạt, họ sẽ trả về.” Tình hình này không chỉ ảnh hưởng đến sầu riêng tươi mà còn tác động đến các sản phẩm đông lạnh, khiến nhiều doanh nghiệp trở nên thận trọng hơn khi tham gia thị trường quốc tế.
Tiêu Chuẩn Nhập Khẩu Ngày Càng Khắt Khe
Không chỉ riêng Trung Quốc, các thị trường lớn khác như Hoa Kỳ và châu Âu cũng đang tăng cường các biện pháp kiểm tra tiêu chuẩn hàng hóa nhập khẩu. Điều này đặt ra thách thức lớn hơn cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam trong việc đảm bảo chất lượng sản phẩm và tuân thủ các quy định quốc tế.
Vị đại diện doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng trên cũng bày tỏ lo ngại về việc hoạt động xuất khẩu sầu riêng vẫn chưa thể phục hồi hoàn toàn do vướng mắc thủ tục kiểm định chất vàng O, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu năm nay.
Mục Tiêu 8 Tỷ USD và Nỗ Lực Toàn Ngành
Trước tình hình hiện tại, ông Nguyễn Thanh Bình, Phó Chủ tịch Vinafruit, cho rằng ngành hàng sẽ gặp nhiều khó khăn để đạt mục tiêu kim ngạch 8 tỷ USD trong năm 2025. Tuy nhiên, ông vẫn lạc quan: “Nếu tất cả các thành phần trong chuỗi giá trị nhận thức được rủi ro, thách thức và hành động có trách nhiệm vì lợi ích chung, chúng ta hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu đã đề ra.”
Nhập Khẩu Tăng Trưởng, Cán Cân Thương Mại Vẫn Thặng Dư
Ở chiều ngược lại, nhập khẩu rau quả trong quý I năm nay đã tăng 17% so với cùng kỳ, đạt gần 578 triệu USD, cho thấy nhu cầu tiêu dùng và chế biến trong nước vẫn duy trì ở mức cao.
Trung Quốc vẫn là đối tác nhập khẩu rau quả lớn nhất của Việt Nam, tiếp theo là các thị trường như Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, Úc, Đài Loan, Malaysia, Hà Lan…
Mặc dù kim ngạch xuất khẩu giảm so với năm 2024, cán cân thương mại của ngành vẫn duy trì trạng thái thặng dư. Tháng 3 vừa qua, giá trị xuất siêu đạt gần 249 triệu USD, và lũy kế 3 tháng đầu năm là gần 522 triệu USD. Điều này cho thấy, dù chịu áp lực từ nhiều phía, ngành hàng vẫn giữ được năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Giải Bài Toán Chất Lượng và Tìm Kiếm Cơ Hội Mới
Năm 2024, xuất khẩu sầu riêng đã mang về 3,4 tỷ USD, chiếm gần 50% tổng kim ngạch của toàn ngành (hơn 7,15 tỷ USD). Việc giải quyết hiệu quả các vấn đề liên quan đến kiểm định chất lượng, đặc biệt là đối với sầu riêng, sẽ là yếu tố then chốt để ngành hàng có thể phục hồi đà tăng trưởng và hướng tới mục tiêu 8 tỷ USD trong năm 2025. Ngành xuất khẩu rau quả cần chủ động thích ứng, nâng cao chất lượng sản phẩm, đa dạng hóa thị trường và tìm kiếm các cơ hội mới để vượt qua giai đoạn thử thách này và phát triển bền vững hơn.